Bitxia

Kanpainako telefonoa

💎  Standard Eléctrica kanpainako telefonoa C-30101 (1935)

Euskal Abertzaletasunaren Museoan gordetako pieza historikoen artean, Standard Eléctrica kanpainako telefono hau, C-30101 modeloa, bere balio historiko eta sinbolikoagatik nabarmentzen da. Standard Eléctrica enpresak 1935ean fabrikatu zuen, eta Euzko Gudarosteak erabili zuen Espainiako Gerra Zibilean. Euskadiren defentsarekin batera egin zen antolakuntza-, teknologia- eta giza ahaleginaren erakusgarri da.

Egitura metalikoa eta diseinu trinkoa —19 x 27 x 9 cm—, telefono hau fronteko baldintza gogorrak jasateko prestatuta zegoen. Eskuzko indukzio-sistemari esker, postuen arteko komunikazioa eta kableatu-lineen bidezko agintea mantentzen ziren, eta hori funtsezko baliabidea zen gerrako fronteetan. Ziurgabetasun eta borroka testuinguru batean, tresna horiek ezinbesteko tresna bihurtu ziren batailoiak koordinatzeko eta informazioa trukatzeko.

Komunikazioa eta antolamendua gerra-garaian

1936ko urriaren 7an, lehen Eusko Jaurlaritza eratu zen Gernikan, Jose Antonio Agirre buru zela. Bere sailen artean, Euzkadiko Gudaroste berria antolatzeko misioa izan zuen Defentsa Sailak, alderdi eta sentsibilitate politiko desberdinetatik —nazionalistak, sozialistak, komunistak eta errepublikanoak— etorritako batailoiek osatua, Euskadi eta legezkotasuna defendatzeko helburu komunarekin bat eginik.

Hasiera-hasieratik, Defentsa Sailak komunikazio-sare eraginkorra izateko beharra ikusi zuen. Artxanda, Gorbea, Sollube edo Lemoa Haitza bezalako fronte aktiboetan, operazioen koordinazioa aginduak transmititzeko eta batailoi ezberdinen informazioa jasotzeko aukeraren menpe zegoen zuzenean. Kanpainako telefonoak izan ziren komunikazio hori ahalbidetu zuten tresnak.

Transmisio-operadoreek funtsezko zeregina zuten. Lan isila baina erabakigarria zuen: bere eraginkortasunaren baitan zegoen operazioen arrakasta eta, kasu askotan, bere kideen biziraupena.

Koordinazioaren ahotsa

Standard Eléctrica C-30101 bezalako kanpainako telefonoek ez zituzten aginduak bakarrik transmititzen. Haien harietan barrena zihoazen frontean eusten zutenen kezka, itxaropena eta kemena ere. Lerroaren beste aldean ahots bat entzuteak, gudari askorentzat, egitura antolatua eta lidergo sendoa izaten jarraitzen zutelako berrespena zekarren. Artilleriaren hotsaren erdian, entzungailuaren soinua euskal kausaren osotasunarekiko lotura zen.

Etsaiaren nagusitasun teknikoak markatutako gerra batean, komunikazio operatiboak mantentzeko gaitasuna diziplina eta antolaketa erakustaldi bat izan zen.

C-30101 modeloa fidagarritasunagatik eta erresistentziagatik nabarmendu zen. Bere metalezko karkasak sistema sinple baina eraginkor bat babesten zuen, biradera sorgailu batez, entzungailu batez eta mikrofono batez osatua. Bere autonomia eta garraiatzeko erraztasunari esker, posizio finkoetan zein mugimendu taktikoetan erabilia izan zen. Telefono horietako asko aterpetxe, lubaki eta aginte postuetan jarri zituzten, euskal egitura militarraren maila ezberdinak lotuz.

Gudariak eta sare ikusezina

Euzko Gudarostearen oroimenean, fronteen izenek —Urkiola, Sollube, Artxanda, Gorbea...— milaka gaztek erabakitasunez borrokatu zuten tokiak ekartzen dituzte gogora. Haiekin batera, komunikazio-operadoreak ahalegin kolektiboari lotuta mantentzen zuen sare ikusezin baten parte ziren.

Artxibo eta memoria pertsonaletan gordetako dokumentazioak baliabide horien garrantziaren berri ematen du. Gudarien testigantza askotan aipatzen dira marrak zabalik mantentzeko zailtasunak eta etsaien supean konpontzeaz arduratzen zirenek zituzten arriskuak. Bere lana, agerikoa ez izan arren, funtsezkoa izan zen euskal lurraldearen defentsari eusteko.

Euskal Abertzaletasunaren Museoan ikusgai dagoen kanpainako telefonoak, beraz, objektu tekniko bat baino zerbait gehiago adierazten du: Euzkadiko Gobernuaren eta bere indarren ezaugarri izan ziren komunikazio ahalegina, diziplina eta antolaketa gorpuzten ditu.