Euskal artzainen manta AEBetan
Udako Bitxiak 2025
Uda honetan, Boisen (Idaho) 2025 Jaialdia dela eta, euskal diasporari eta bere kultura eta nortasuna Atlantikoaz bestaldera eraman zuten artzainei omenaldia egiten diegu.
Erakusketa txiki baina esanguratsu honetan, hauek aurkitu ahal izango dituzu:
- Euskal artzainen manta AEBetan AEBak, bere bizitza gogorraren eta nortasunaren ikur.
- Hebilla duen artzain-gerriko bat, egiten jakitearen eta bere jantzien funtzionaltasunaren adibide.
- Jabe den familiaren arabera ganadua identifikatzeko erabiltzen diren burdinazko markak dituen libretoa.
- Boiseko Jaialdi 2025eko kartel ofiziala, munduko euskal jaialdirik handiena.
- Urkullu Lehendakariak 2015eko Jaialdian ateratako argazki bat, diasporarekiko lotura instituzionalaren testigantza.
30.000 pertsona baino gehiago izan ziren desfile, sinposio, meza, kaleko dantza, kirol tradizional, kultur ikuskizun, artisautza, gastronomia eta askoz gehiagoz gozatzeko.
1990ean, Idahok estatu gisa ehun urte bete zituenean, Cecil Andrus gobernadoreak jaialdia errepikatzea eskatu zuen. Harrezkero, eta bere ospe handiari esker, Jaialdia bost urtean behin ospatzen da, beti uztaileko azken asteburuan, Loiolako San Inazioren omenezko jaiekin batera.
Pandemiaren ondorioz 2020ko Jaialdia bertan behera geratu bazen ere, 2025ean inoiz baino indartsuago itzuli gara, azken ediziotik hamar urte igaro ondoren. Azken jaialdian 30.000 ikusle baino gehiago izan ditu, eta Jaialdia ez da AEBetako euskal jaialdirik handiena bakarrik. Gainera, munduko euskal jaialdi gehienen tamaina gainditzen du. Euskal Herritik bertatik ere bisitari asko joaten dira Boisera, diasporaren bitartez esperientzia paregabe hau bizitzera.
Benetan euskalduna den oro bezala, jaialdia boluntario talde ikaragarri bati esker da posible, urte luzetako prestakuntza lana egiten baitu bertako komunitateari eta mundu osoko bisitariei ospakizun ahaztezina eskaintzeko.
Euskal artzainak Ameriketan: ahalegin, identitate eta oroimen historia bat
XIX. mendearen erdialdetik, Euskadiko milaka gaztek Estatu Batuetako mendebalderanzko bidaia luze bati ekin zioten. Horietako asko landa eta mendi eremuetatik zetozen, eta aspaldiko lanbidea zeramaten berekin: artzaintza.
Urrearen sukarrak eragindako migrazio gisa hasi zena, fenomeno iraunkor eta sakonki gizatiar bihurtu zen azkenean: Amerikako euskal artzainarena. Abereen zaintzan eta transhumantzia bezalako praktika tradizionaletan izandako esperientziari esker, euskaldunek aukerak aurkitu zituzten Kalifornia, Nevada edo Idaho bezalako estatuetan. Han bizimodu gogorra eta bakartia garatu zuten: hilabete osoak aire zabalean, urruneko eremuetan artaldeak zainduz, gurdietan biziz (sheep wagons) muturreko baldintzak jasateko doi-doi.
Basamortuko beroa, mendietako hotza, suge eta koioteak eguneroko parte ziren. Hornigaiak zeramatzan landazabalak bakarrik hausten zuen isolamenduaren errutina. Bakardadeak, ordea, ez zuen bere nortasuna itzali. Askok beren izenak eta oroitzapenak zurzurzurien enborretan grabatu zituzten, arboglifoak sorraraziz, nostalgia eta pertenentziaren lekuko mutuak.
Beste batzuk Euskadirekiko harremana mantentzen saiatu ziren gutunen bidez edo lehenengo Euskal Etxeak osatuz. Denborarekin, Boisekoa (Idaho) bezalako komunitateak benetako euskal kultur gune bihurtu ziren, non hizkuntza, musika eta ohiturak harrotasunez gorde eta partekatu ziren. Ondare horrek bizirik dirau gaur egun ere.
Bost urtean behin, Boisek Jaialdia ospatzen du, munduko euskal jaialdirik garrantzitsuenetakoa, Estatu Batuetatik, Euskaditik eta munduko beste hainbat txokotatik etorritako milaka pertsona biltzen dituena. Euskal herentziaren ospakizuna da Jaialdi, baina baita ozeanoan zehar berarekin eraman eta urruneko lurretan bizirik mantentzen jakin zuten gizon-emakume haiei egindako aitortza kolektiboa ere.
Migrazio pastoralak funtsezko une batzuk bizi izan zituen, XIX. mendetik XX. mendera arte, batez ere Bigarren Mundu Gerraren ondoren. Fresnoko Western Range Association agentziak milaka kontratazio kudeatu zituen Euskaditik, hiru urteko gutxieneko egonaldiekin. Batzuk aberastuta itzuli ziren, beren herrietan inbertituz.
Beste batzuk, ordea, geratu egin ziren eta hain gogorrak ez ziren lanbideak bilatu zituzten eraikuntza, ostalaritza edo garraioa bezalako sektoreetan.
Emakumeek paper garrantzitsua jokatu zuten istorio honetan. Pentsioen kudeatzaileak izan ziren, euskararen transmisoreak, Amerikako euskal komunitateen dinamizatzaileak. Bere zeregina funtsezkoa izan zen Euskadirekiko kultura-loturari eusteko eta etorri berrientzako laguntza-sare sendo bat eraikitzeko.
Gaur egun, Euskal Artzainak Ameriketan bezalako elkarteek lanean jarraitzen dute memoria kolektibo hori zaintzeko. Lekukotzak, argazkiak, emigranteen zerrendak jasotzen dituzte, eta iragana eta oraina lotzen dituzten topaketak antolatzen dituzte.
Euskal Abertzaletasunaren Museoko kolaborazio txiki hau, artzain manta, zurroi eta kemen handiz, bizitza hobe baten bila Atlantikoa zeharkatu zuten pertsona guztiei omenaldia da. Mendebaldeko gogortasunari eutsi zioten gizon eta emakumeek, beren euskal nortasuna gorde zuten eta gaur egun ere Amerikako zuhaitzen artean… eta Euskadiren bihotzean taupaka jarraitzen duen ondarea utzi ziguten.
- Euskal artzainen manta AEBetan AEB.
- Hebilladun artzain-gerrikoa.
- Libretoa burdinazko markekin.
- Boiseko Jaialdi 2025eko kartel ofiziala.
- Urkullu Lehendakariaren argazki bat 2015eko Jaialdian
